ماساژ درمانی میتواند روش خوبی برای رهایی از تنش و استرس و کمک به درمان بسیاری از بیماریها و مشکلات جسمی و ذهنی باشد. ماساژ درمانی روشهای مختلفی دارد مانند ماساژ سوئدی، تایلندی، سنگ داغ و غیره. سردرد، دردهای مزمن، کمردرد، دیسک کمر، کوفتگی بدن برخی از مشکلاتی است که میتوان به کمک ماساژ درمانی آن را برطرف کرد.
کار و فعالیت زیاد، استرس، بیخوابی، فشارهای عصبی و غیره در طول روز سبب ایجاد خستگی جسمی و روحی در افراد میشود. یکی از بهترین روشهای رهایی از این تنشها، ماساژ درمانی است. انجام ماساژ بر روی بدن باعث رفع خستگی و انقباض عضلانی میشود. اگر شما هم علاقمند به ماساژ درمانی هستید احتمالا با سؤالاتی روبرو شدهاید، انواع ماساژ درمانی چیست؟ ماساژ درمانی چه فوایدی دارد؟ برای چه بیماریها و مشکلاتی میتوانیم از ماساژ درمانی استفاده کنیم؟ در این مطلب به این سؤالات پاسخ میدهیم.
ماساژ درمانی چیست؟
ماساژ شامل حرکاتی همچون فشار، مالش و اجرای تکنیکهایی بر روی عضلات، بافتهای نرم، تاندونها و دیگر نقاط بدن است که توسط شخص مجرب و دارای مدرک انجام میشود. زمانی که این حرکات به منظور بهبود سلامتی فرد اجرا شود ماساژ درمانی نام دارد. ماساژ علاوه بر تسکین دردهای فیزیکی، تأثیراتی بر سلامت روانی فرد دارد و با افزایش و کاهش برخی هورمونها در بدن، میتواند منجر به کاهش میزان استرس، اضطراب و تنش شود.
تاریخچه ماساژ درمانی
جالب است بدانید، ماساژ درمانی از ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح آغاز شد و حدود ۳۰۰۰ سال پیش در هند بهعنوان یک سیستم درمان طبیعی رواج یافت. هندوها معتقدند بیماری زمانی رخ میدهد که بدن با محیط هماهنگ نباشد و ماساژ میتواند این هماهنگی را با محیط اطراف ایجاد کرده و سبب بهبود بیماری شود. طی تکامل فرهنگی و تاریخی، حدود ۲۷۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، ماساژ به چین و آسیای شرقی رسید و آنها روشی ابداع کردند که دارای طب سنتی، یوگا و هنرهای رزمی بود. این روش درمانی پس از چین، به مصر، ژاپن، یونان و روم باستان نیز راه یافت و هر یک تکنیکی را به آن اضافه کردند.
ماساژ درمانی چه تأثیری بر بدن دارد؟
حرکات و ضربههایی که در ماساژ به بدن وارد میشود سبب کاهش میزان هورمون استرسزا (کورتیزول) و افزایش میزان هورمونهای سرخوشی (مانند دوپامین) میگردد. نتیجه این افزایش و کاهش هورمونها، ایجاد حس آرامش بلافاصله پس از آغاز ماساژ است. این روش درمانی همچنین باعث تسکین دردهای مزمن و رفع گرفتگی و خستگی عضلهها میشود.
ماساژ درمانگر دقیقاً چه کاری انجام می دهد؟
ماساژور یا ماساژ درمانگرها در مکانهای مختلف مانند بیمارستان، دفتر خصوصی، باشگاه و خانه فعالیت میکنند. آنها در تلاش برای ایجاد محیطی آرام برای افراد هستند و بیشتر حرکاتی که استفاده میکنند جنبه درمانی دارد. زمان ماساژ بسته به نوع درد شخص از ۵ دقیقه تا ۲ ساعت متغیر است.
مراحل ماساژ درمانی
به طور کلی ماساژ درمانی از پنج مرحله اساسی تشکیل شده است که عبارتاند از:
- Effleurage: حرکات دایرهای
- Petrissage: ورز دادن بدن
- Friction-Rubbing: ضربات اصطکاکی و مالشی
- Vibration: حرکات لرزشی برای شلشدن عضلههای بدن
- Tapotement: حرکت ضربهای.
در ماساژ درمانی ماساژور با انجام حرکات فشاری و تکنینکهای مختلف بر روی ماهیچهها، تاندونها و دیگر بافتهای بدن به درمان برخی مشکلات و بیماریها کمک میکند.
انواع ماساژ درمانی و فواید آن
ماساژ درمانی بسته به نوع ماساژ و ناحیه درد، تنوع زیادی دارد که در ادامه با انواع آن آشنا میشویم.
۱. ماساژ سوئدی
یکی از رایجترین نوع ماساژ، ماساژ سوئدی است که بیشتر برای کاهش اضطراب و تنش، افزایش آرامش و حتی آسیبدیدگی مفید است. این ماساژ شامل حرکاتی مانند ضربات نرم و طولانی و ورز دهنده بر روی مفاصل است. قبل از انجام ماساژ، درمانگر از شما سوالاتی در مورد سبک زندگی و کار شما میپرسد. سپس بر روی تختی دراز میکشید و ماساژ (در اکثر مواقع به کمک روغن و یا کرم) شروع میشود.
فواید ماساژ سوئدی
هدف از این نوع ماساژ، کاهش تنش عضلات بالایی بدن است که به ورزشکاران قبل از مسابقات پیشنهاد میشود. همچنین ماساژ سوئدی به افراد برای مقابله بهتر با بیماریهایی مانند سرطان، بیماری قلبی، مشکلات معده، فیبرومیالژیا و کمردرد کمک میکند. اگر قصد دارید از این ماساژ برای درمان هر بیماری استفاده کنید، ابتدا با دکتر خود مشورت کنید.
۲. ماساژ تایلندی
ماساژ تایلندی که با نام TTM مشهور است، ترکیبی از حرکات کمکی یوگا و طب فشاری است که امکان دارد کمی دردناک باشد. در حقیقت در ماساژ تایلندی از فشار ملایم به همراه حرکات کششی استفاده میشود تا بدن آرام شود. در ماساژ تایلندی فرد باید بر روی زمین دراز بکشد.
فواید ماساژ تایلندی
از فواید این نوع ماساژ میتوان به منعطف شدن بدن، افزایش انرژی، بهبود دامنه تحرکات، سردردهای تنشی، اسپاسم عضلانی و موارد دیگر اشاره کرد. همچنین در این ماساژ با افزایش تحریک گردش خون، سردرد نیز کاهش پیدا میکند.
ماساژ تایلندی یکی از مشهورترین انواع ماساژ است که ترکیبی از طب فشاری و یوگا است که برای درمان سردرد و اسپاسم عضلات کمک میکند.
۳. ماساژ سنگ داغ
ماساژور با استفاده از سنگهای آتشفشانی مانند بازالت به درمان گرفتگیهای عمیق و انقباض عضلات میپردازد. وزن و گرمای این سنگها اثربخشی زیادی در منعطف شدن بافت نواحی مختلف بدن دارند. همچنین این ماساژ، بسیار آرامبخش است؛ زیرا قرار دادن سنگها روی نواحی متعددی همچون شکم، صورت و کف دست و پا تسکیندهنده سیستم اعصاب مرکزی است.
فواید ماساژ سنگ داغ
ماساژ سنگ داغ فواید زیادی از جمله کاهش استرس و بهبود خواب دارد؛ اما به دلیل منع آن برای برخی بیماریها، لازم است قبل از انجام آن با دکتر طب فیزیکی مشورت کنید.
۴. ماساژ آزادسازی میوفاسیال
نقاط ماشهای میوفاسیال، نقاط آسیبپذیری در بدن هستند که به علت تحرک بیش از حد و آسیبهای ماهیچهای به طور پیوسته یا دائم منقبض میشوند. این ماساژ با تکنیکهایی که دارد باعث آزادسازی نقاط ماشهای شده و شامل دو روش مستقیم و غیرمستقیم است.
فواید ماساژ میوفاسیال
از مزایای آن میتوان به کاهش درد عضلانی و دردهای نقطهای در کوتاهمدت و همچنین بهبود گرفتگیها اشاره کرد. این ماساژ کارایی عصب عضلانی را افزایش میدهد و در حالت کلی باعث کاهش استرس و افزایش جریان خون میشود.
۵. ماساژ آروماتراپی
آروما به معنای رایحه است و آروماتراپی نوعی روش ماساژدرمانی است. در این نوع ماساژ که در شرق آسیا ابداع شد، روغنهای گیاهی با رایحههای متنوع استفاده میشود. این رایحهها سبب بهبود عملکرد مغز و کاهش اضطراب خواهد شد. روغنهای مورداستفاده اغلب طبع گرم دارند و باعث کاهش سردرد میشوند.
فواید آروماتراپی
ماساژ آروماتراپی سبب بهبود کیفیت خواب و دردهای مفصلی و میگرن میشود و استرس و بیقراری را کاهش میدهد. این ماساژ با بیماریهایی مانند انواع ویروسها و قارچها نیز مبارزه میکند.
۶. ماساژ بافت های عمیق
این ماساژ بیشتر جنبه درمانی دارد و با ضربات و حرکات عمیق یا آهسته همراه است. برخی ضربات ممکن است با ماساژ سوئدی شباهت داشته باشد. هدف از این ضربهها نفوذ به عمیقترین لایههای بافت عضلانی، تاندونها و بافت محافظ اطراف ماهیچههاست.
فواید ماساژ بافت های عمیق
از فواید درمانی ماساژ بافتهای عمیق میتوان به کاهش انقباض و خشکی گردن، تسریع روند درمان آسیبدیدگی و زخم، رفع درد آرتروز، بهبود گردش خون و بسیاری موارد دیگر اشاره کرد.
۷. ماساژ ورزشی
ماساژ ورزشی دستکاری عضلات افرادی است که ورزشهای سنگین انجام میدهند. این ماساژ درمانی برای تحریک مفاصل، عضلات و بافت بدن است. افرادی که در طول روز فعالیت بدنی بالایی دارند، کاندید مناسبی برای ماساژ ورزشی هستند اما این به آن معنا نیست که افراد معمولی نمیتوانند این ماساژ را انجام دهند.
فواید ماساژ ورزشی
این ماساژ قادر است که با کاهش فشار خون و ضربان قلب، گرفتگی عضلات را بهبود بخشد و آرامش را افزایش دهد. این نوع ماساژ بیشتر برای درمان و پیشگیری از آسیبدیدگیهای بافت نرم و صدمات ناشی از فعالیتهای تفریحی یا ورزشی بکار میرود.
۸. ماساژ نقاط ماشه ای
هنگامی که عضله و بافتی آسیب میبیند یا فعالیت بیش از حد دارد، گرههای انقباضی کوچک، نوعی گرفتگی عضلانی در بافت و عضله به وجود میآورند. این نقاط دردناک به نقاط ماشهای معروف هستند. این گرفتگی منجر به ایجاد درد موضعی یا انتشاری در نواحی اطراف آن بافت میشود. توجه کنید که هیچ گونه ماساژی به نام ماساژ نقاط ماشهای وجود ندارد و آن انتظاری که دارید را براورده نخواهد کرد. ماساژورها تنها میتوانند از تعدادی تکنیک مختلف مانند آزادسازی میوفاشیال و ماساژ بافت عمیق برای شل کردن این گرهها استفاده کنند. این نوع ماساژ با فشار دادن خون تازه به داخل و خارج کردن مواد زائد، باعث آزاد سازی نقاط ماشهای میشود. این کار با وارد کردن اکسیژن بیشتر به ناحیه منقبض شده و تشویق عضلات، به کاهش بخشی از درد شما کمک می کند.
فواید ماساژ نقاط ماشه ای
ماساژ نقاط ماشهای درد را کاهش میدهد و باعث بهبود جریان خون و در نتیجه شل شدن و تسکین درد عضله میگردد؛ اما به عنوان درمان دائمی بکار نمیرود.
۹. رفلکسولوژی یا انعکاس درمانی
این نوع ماساژ به طور معمول از پا شروع میشود و تا دستها، گوشها و صورت ادامه دارد. انعکاسدرمانی بدون روغن انجام میشود. فرد رفلکسولوژیست با واردکردن فشار ملایم به مناطقی از این اندامها، باعث اثرگذاری بر روی ماهیچهها و ستون فقرات و دیگر نقاط داخلی بدن که به نقاط فشار متصل هستند، میشود.
فواید انعکاس درمانی
از فواید انعکاسدرمانی میتوان بهبود خلقوخوی فرد، بهبود فرایند هضم، کاهش درد و استرس، تنظیم متابولیسم، تقویت عملکرد مغز و غیره را نام برد.
۱۰. ماساژ شیاتسو
ماساژ شیاتسو یک ماساژ ژاپنی است که از فشار شست، انگشتان، آرنج و زانو در مسیرهای خاصی بهره میگیرند. این ماساژ بدون استفاده از روغن و کرم انجام میشود و در آن از تکنیکهای فشار دادن، ورز دادن، ضربه و کشش استفاده میشود.
فواید شیاتسو
شیاتسو برای کاهش تنش و خستگی عضلانی بکار میرود و عملکرد سیستم لنفاوی را بهبود میبخشد. شیاتسو در دوران پیش از قاعدگی برای برخی زنان مفید است؛ زیرا به گرفتگیهای شکمی این دوره کمک میکند. همچنین برای درمان اختلالات گوارشی، خستگی و بیخوابی و دردهای اسکلتی و عضلانی استفاده میشود.
۱۱. ماساژ بارداری (قبل از تولد)
معمولا از بین ۱۰ مادر باردار که تمایل به زایمان طبیعی دارند، حدود ۹ نفر دچار پارگی واژن یا اپیزیوتومی میشوند و ممکن است حدود ۱۸ ماه بعد از زایمان درد داشته باشند. این ماساژ برای بانوان باردار مناسب است. البته حتما قبل از انجام آن با دکتر زنان مشورت کنید. نکته قابلتوجه این است که در سه ماهه دوم بارداری انجام این کار مجاز است و در این دوره زمانی، درد پشت و کمر و گرفتگی عضله به سراغ مادران باردار میآید.
فواید ماساژ بارداری
انجام ماساژ در دوران بارداری میتواند اثرات مفیدی همچون رفع درد کمر، پیشگیری از گرفتگی عروق و آرامش روانی را برای مادر باردار به ارمغان آورد. همچنین به رهایی استرس از مادران کمک میکند و در نهایت سبب زایمانی بدون درد، زخم و پارگی میشود. ماساژ بارداری به ماساژ پرینه نیز معروف است.
۱۲. ماساژ زوج ها
نوعی ماساژ عاشقانه است که به طور معمول شامل استفاده از روغنها و رایحهدرمانی است. ماساژ زوجها فواید زیادی دارد که مهمترین آنها، بهبود روابط بین زوج (به دلیل ایجاد آرامش روانی) و افزایش میزان محبت و حس خوب میان آنهاست. در این ماساژ هر دو طرف میتوانند در یک جلسه ماساژ با هم حضور داشته باشند.
۱۳. ماساژ با صندلی ماساژور
صندلیهای ماساژ اولین بار در دهه ۱۹۸۰ میلادی به بازار آمدند. هدف اصلی اختراع این صندلی پیادهسازی تکنیکهای یک ماساژور واقعی و القای همان احساس به فرد است. استفاده از این نوع صندلیها برای شروع ماساژ درمانی مناسب است. حرکات این صندلیها شبیهسازی ماساژ سوئدی و شیاتسو است.
۱۴. ماساژ تخلیه لنف
سیستم لنفاوی نقش به سزایی در ایمنی بدن دارد و سبب پاکسازی بدن از باکتریها میشود. ماساژ لنفاوی به تقویت این سیستم کمک شایانی میکند. همچنین جریان خون را بهبود میبخشد و باعث رفع تورم میشود. البته باید توجه داشت که بههیچعنوان نباید بدون مشورت پزشک این ماساژ را انجام داد، بهخصوص اگر تحت عمل جراحی بودهاید.
۱۵. ماساژ کرانیو ساکرال یا درمان ساکرال جمجمه
یک ماساژِ درمانی است که با حرکات ملایم همراه بوده و دارای فواید زیادی برای تسکین سردرد و تنش سیستم عصبی مرکزی، تسکین گردن درد و عوارض جانبی داروهای سرطان، سکته، اختلال گفتاری و بسیاری از امراض دیگر است.
۱۶. ماساژ فول بادی
این نوع ماساژ فواید بیشماری دارد که در ادامه با چند نمونه از آنها آشنا میشویم:
- تنظیم تنفس
- بهبود کیفیت خواب
- شادابی پوست
- کاهش استرس و تنش
- تقویت سیستم ایمنی بدن.
بهترین ماساژ کدام است؟
نمیتوان با اطمینان به این سؤال پاسخ داد؛ چرا که انتخاب ماساژ به عوامل مختلفی بستگی دارد. ممکن است فردی مشکلات ستون فقرات داشته باشد و برخی از انواع ماساژ برای او مفید نباشد یا برای مثال زنان باردار نمیتوانند هر ماساژی را دریافت کنند. پس برای اینکه بدانیم بهترین ماساژ برای بدن کدام است، لازم است که با پزشک متخصص طب فیزیکی، فیزیوتراپیست و یا دکتر ارتوپد مشورت کنیم.
موارد و توصیه های لازم برای ماساژ درمانی
برای اینکه ماساژ تأثیر لازم را بر بدن داشته باشد لازم است مواردی را رعایت کنیم:
- نوشیدن آب به مقدار کافی قبل و بعد از ماساژ الزامی است.
- از خوردن غذا حدود ۲ ساعت قبل از انجام این کار بپرهیزیم.
- سعی کنیم زودتر به مرکز برسیم؛ چراکه آرامش جسمانی و روانی قبل از ماساژ مهم است.
- هنگامی که ماساژ درمانگر در رابطه با سابقه بیماری یا مصرف هرگونه دارو از شما سؤال میکند با دقت پاسخ دهید.
- در طول ماساژ هرگاه احساس درد کردید باید به ماساژور بگویید.
- یک ماساژ درمانگر حرفهای هرگز اندامهایی را که میخواهید بپوشانید نمایان نمیسازد. اگر غیر از این رخ داد حتماً این نکته را به او یادآور شوید.
- اگر پس از ماساژ احساس خستگی و خوابآلودگی کردید، مشکلی نیست. استراحت کنید تا انرژی لازم برای ادامه فعالیتهای روزمره به شما بازگردد.
فواید ماساژ درمانی
ضربههای ملایم و سختی که طی ماساژ به بدن وارد میشود، باعث افزایش گردش خون شده و درنهایت بر تمامی مناطقی که خون از آنها عبور میکند اثر میگذارد. این مناطق شامل مغز، پوست، اندامهای تنفسی، اندامهای داخلی، ستون فقرات و تمامی اندامهای دیگر میشود. همچنین بهجز فواید جسمانی بر روی بعد روانی فرد مانند استرس، اضطراب، افسردگی و مشکلاتی از این قبیل اثرگذار است.
تأثیر ماساژ درمانی برای بیماری ها چگونه است؟
گاهی اوقات برای تسکین دردهای جسمانی از داروها فرار میکنیم و به ماساژ روی میآوریم. سؤالی که در اینجا مطرح میشود این است که آیا ماساژ درمانی میتواند دردها را درمان کند؟ اگر پاسخ بله است، در چه دردهایی تأثیرگذار است؟ در ادامه چند نمونه از این دردها و ارتباط آن با ماساژ را بررسی خواهیم کرد.
۱. ماساژ درمانی برای درد آرتروز
یکی از راههای تسکین یا درمان زمانی که درد آرتروز در نواحی زانو، گردن، شانه و دست به سراغ ما میآید، ماساژ درمانی است. این کار، بر روی بافت و عضله ناحیه مدنظر اثر میگذارد و به کاهش گرفتگی یا درد کمک میکند. به طور معمول مناسبترین نوع ماساژ برای درد آرتروز، ماساژ بافتهای عمیق است که بسته به شرایط، متغیر خواهد بود.
۲. ماساژ درمانی برای سردرد
تنشهای روزمره یا برخی بیماریها مانند آنفولانزا ممکن است باعث ایجاد سردرد شوند. بهترین روش برای خلاصی از آن، ماساژ درمانی است. این روش با تأثیر بر گردش خون سبب بهبود سردرد میشود. انعکاسدرمانی نوع مناسبی از ماساژ برای سردرد به شمار میآید.
۳. ماساژ درمانی در کنار فیزیوتراپی برای کمردرد
ماساژ درمانی برای کاهش کمردرد موثر است؛ زیرا به شل شدن عضلههای دردناک و خسته کمک میکند. این درمان در کنار فیزیوتراپی و با مشورت فیزیوتراپیست تا حد زیادی سبب بهبودی میشود.
۴. ماساژ درمانی برای مفاصل
برای پیشگیری از درد مفاصل یا تسهیل در فعالیتهای ورزشی میتوان از ماساژ استفاده کرد. همچنین ماساژ به درمان شکستگیها و آسیبهای ورزشی نیز کمک میکند.
۵. ماساژ درمانی برای دیسک کمر
برای تسکین درد دیسک کمر میتوان از ماساژ سوئدی استفاده کرد که به کاهش اسپاسم و درد عضلههای کمر و نواحی مرتبط با آن کمک میکند.
۶. ماساژ درمانی برای کاهش استرس و افسردگی
انجام این کار به دلیل اثرگذاری بر هورمونهای بدن و ترشح هورمون دوپامین سبب کاهش هورمونهای استرسزا میشود. به طور معمول تمامی ماساژها استرس را کاهش میدهند؛ اما آروماتراپی و سوئدی مؤثرتر هستند.
۷. ماساژ درمانی برای واریس
در زندگی کمتحرک امروزی، یکی از مشکلاتی که ممکن است برای ما رخ دهد واریس است که با توصیه پزشک با روشهای مختلفی مثل جوراب یا پماد واریس درمان میشود. روش دیگر پیشنهادی پزشک میتواند ماساژ باشد که اگر اصولی و با رعایت نکات لازم انجام شود، به درمان واریس کمک میکند.
۸. ماساژ درمانی برای سیاتیک
سیاتیک طولانیترین عصب داخلی بدن است و هرگونه فشار به آن باعث ایجاد درد میشود. بهترین ماساژی که برای آن پیشنهاد میشود، ماساژ بافتهای عمیق است که قبل از انجام آن باید آب زیادی بنوشید تا درد زیادی متحمل نشوید.
۹. ماساژدرمانی برای مشکل خواب
ماساژ درمانی برای بی خوابی مؤثر است؛ زیرا میزان ترشح سروتونین و در پی آن ملاتونین را افزایش میدهد. ماساژ سوئدی و سنگ داغ این قابلیت را دارند و برای درمان بیخوابی مفید هستند.
۱۰. ماساژدرمانی برای درمان درد سرطان
آندروفین مادهای است که هنگام ترشح درد را برطرف میکند و زمانی که بدن بیمار با دست ماساژ داده میشود، بدن نسبت به این محرک واکنش نشان داده و در نهایت این ماده تولید میشود. ماساژ درمانی این توانایی را دارد که حالت تهوع بیمار و دردهای او را تسکین دهد و حال روحی بیمار را مطلوب سازد.
آیا همه افراد می توانند ماساژ درمانی کنند؟
خیر؛ برای کسانی که مشکلاتی از قبیل عفونت یا سوختگی پوستی، زخم باز و کبودی دارند ماساژ درمانی مناسب نیست. همچنین مصرفکنندگان الکل و زنان با بارداری زودرس، از ماساژدرمانی منع شدهاند. به طور کلی ماساژ درمانی برای افراد زیر ممنوع است:
- افرادی که از داروهای رقیقکننده خون استفاده میکنند.
- افرادی که استخوان شکسته دارند.
- افرادی که پوکی استخوان شدید دارند.
- فردی که عفونت دارد.
اگر چند روز بعد از ماساژ احساس درد جزئی دارید، مشکلی نیست؛ اما اگر مدت درد طولانی شد و میزان آن کاهش پیدا نکرد، فورا با پزشک تماس بگیرید.
خطرات و عوارض ماساژ درمانی چیست؟
بیشک هر کاری که بدون مشورت با متخصص آن انجام شود، عوارضی در پیش دارد. در رابطه با ماساژ هم این نکته صدق میکند. اگر بدون آگاهی از بیماریها و مشکلاتی که داریم به سراغ آن برویم، خطراتی را باید به جان بخریم که کمترین آن دردهای مزمن و لخته شدن خون در نواحی ماساژ داده شده است. همچنین اگر در انتخاب ماساژ درمانگر دقت کافی را نداشته باشیم، منجر به ایجاد خطراتی میشود.
برای آموزش ماساژ درمانی چه باید کرد؟
شاید عدهای تصور کنند که تمام نکات این کار فقط در فشردن عضلات خلاصه میشود؛ اما اینگونه نیست. برای ماساژ دادن اصولی نیاز داریم که نقاط حساس بدن و گرههای انقباضی و بسیاری موارد دیگر را بدانیم. برای آگاهی از این موارد باید به کلاسهای آموزشی معتبر برویم، ماساژ را تخصصی فرا گیریم و مدرک دریافت کنیم.