اگر مبتلا به دیابت باشید، معمولاً درباره تأثیرات آن روی چشم‌ها و انگشتان دست و پا به شما هشدار داده می‌شود؛ اما در مورد موهایتان چطور؟ ارتباط دیابت و ریزش مو موضوعی شایع است، در حالی که به ندرت در مورد آن بحث می‌شود. شاید چون خیلی از افراد بحث در این مورد را بیهوده می‌دانند یا تصور می‌کنند که صحبت کردن در مورد طاس شدن قسمت‌هایی از پوست سر (چه زن باشید و چه مرد) خجالت‌آور است. البته نمی‌توان انکار کرد که موهای انسان به ایجاد حس زیبایی زنانه و مردانه کمک می‌کند.
دلایل ریزش مو در افراد مبتلا به دیابت
بیماری دیابت باعث ریزش مو می‌شود. اما چطور؟
بیماری دیابت به واسطه تغییراتی که در بدن به وجود می‌آورد باعث ریزش مو می‌شود. از جمله دلایل اصلی ریزش مو بر اثر دیابت عبارتند از:
- سطح بالای گلوکز خون
- کم‌کاری یا پرکاری تیروئید
- کم‌خونی و پائین بودن سطح آهن بدن
1) سطح بالای گلوکز خون
سطح بالای قند خون می‌تواند با آسیب رساندن به رگ‌های خونی کوچک، بر سلامت فولیکول‌های مو تأثیرگذار باشد. این آسیب باعث می‌شود که اکسیژن و مواد مغذی کمتری به فولیکول‌های مو برسد و در نتیجه موها به مرور زمان کم‌پشت شوند. رگ‌های خونی آسیب‌دیده همچنین می‌توانند باعث خشکی و شکنندگی موها شده و از درخشندگی آن‌ها بکاهند؛ زیرا در این صورت موها مواد مغذی مورد نیاز را از جریان خون دریافت نمی‌کنند.
2) مشکلات تیروئید
اگر مبتلا به دیابت نوع ۱ یا نوع ۲ باشید، لازم است سالانه برای بررسی سطح هورمون‌های تیروئید خود، آزمایش دهید تا اطمینان حاصل کنید که به بیماریهای کم‌کاری یا پرکاری تیروئید مبتلا نیستید.
کم‌کاری تیروئید یک بیماری خودایمنی است که در بیماران مبتلا به دیابت نوع 1 بسیار شایع بوده و می‌تواند باعث ریزش قابل توجه موها شود. درمان ریزش مو ناشی از کم‌کاری یا پرکاری تیروئید به‌طور معمول از طریق مصرف داروهایی انجام می‌شود که سطح هورمون‌ها را به میزان طبیعی باز می‌گردانند.
رژیم غذایی فاقد گلوتن هم در بهبود شرایط بیماران مبتلا به کم‌کاری تیروئید تأثیرگذار است و به کاهش عوارض بیماری از جمله ریزش مو کمک می‌کند.
در یک مطالعه در کشور لهستان، محققان به این نتیجه رسیدند که رژیم بدون گلوتن در زنان مبتلا به کم‌کاری تیروئید مزایای بالینی به همراه دارد. روشن‌ترین توضیحی که در این مورد می‌توان داد، این است که گلوتن یک عامل شناخته‌شده برای ایجاد التهاب است و التهاب هم هر نوع بیماری خودایمنی را تشدید می‌کند.
3) کم‌خونی
کم‌خونی مختص افراد مبتلا به دیابت نیست، اما یکی از مهم‌ترین دلایل ریزش مو در بیشتر افراد محسوب می‌شود. کم‌خونی با سطح پایین آهن در خون مشخص می‌شود و بنابراین می‌توان با انجام آزمایش خون، این مشکل را تشخیص داد.
مشکل کم‌خونی معمولاً با استفاده از مکمل‌های آهن قابل درمان است. در حالی که رایج‌ترین دلیل کم‌خونی کمبود آهن است، اما در هر صورت باید با پزشک خود در این زمینه مشورت کنید؛ زیرا عوامل دیگری هم برای کم‌خونی وجود دارند که می‌توانند بسیار جدی‌تر از کمبود آهن باشند و درمان آن‌ها نیز فراتر از مصرف مکمل آهن است. (مصرف مکمل آهن در صورتی که نیازی به آن نداشته باشید، می‌تواند باعث عوارض جدی شود.)
بهترین منابع دریافت آهن عبارت‌اند از گوشت گاو بدون چربی، صدف، مرغ، بوقلمون، لوبیا، عدس، توفو (تهیه‌شده از دانه‌های سویا)، سبزیجات با برگ‌های سبز تیره مانند اسفناج، بادام هندی و سیب‌زمینی.
4) آلوپسی آره‌آتا (طاسی سکه‌ای)
آلوپسی یا طاسی سکه‌ای نیز مانند دیابت نوع 1 جزو بیماریهای خودایمنی محسوب می‌شود که در اثر آن سیستم ایمنی بدن به بافت‌ها حمله می‌کند. این حمله می‌تواند سلول‌های در حال رشد و فولیکول‌های مویی که در پوست سر، ابروها، مژه‌ها و دیگر نقاط بدن هستند را هدف قرار دهد.
در این بیماری، گاهی می‌توان تا حدی برای حفظ کامل ریشه موها درمان‌هایی را انجام داد که البته اصلاً ساده نیستند. شما احتمالاً به یک بیوپسی یا نمونه‌برداری سرپایی نیاز پیدا خواهید کرد؛ به این صورت که تکه کوچکی از پوست همراه با چند تار مو را برداشته و زیر میکروسکوپ بررسی می‌کنند.
تهاجمی‌ترین گزینه درمانی برای آلوپسی، گروهی از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی است که تحت عنوان کورتیکواستروئیدها شناخته می‌شوند. این داروها به صورت موضعی یا از طریق تزریق مستقیم به پوست سر تجویز می‌شوند و عوارض جانبی آن‌ها بسیار جدی است. به همین دلیل استفاده از این داروها برای بسیاری از افراد توصیه نمی‌شود.
یک درمان کمتر تهاجمی استفاده از داروی دیترانول (آنترالین) است که به‌صورت موضعی استفاده می‌شود و اثرگذاری آن تنها بر سیستم ایمنی پوست است نه کل بدن.
برای درمان ریزش مو ناشی از دیابت چه باید کرد؟
با در نظر گرفتن علت ریزش مو، می‌توان کارهای زیادی انجام داد تا علاوه بر جلوگیری از کم‌پشت شدن موها و طاسی بیشتر، موهای نواحی درگیر مجدداً رشد کنند.
1) کنترل هموگلوبین A1C و قند خون
اولین و مهم‌ترین اقدام این است که برای بهبود سطح قند خون تلاش کنید. پزشکان برای بررسی قند خون از تست‌های مختلفی استفاده می‌کنند که دو مورد رایج آن، FBS و HbA1c است. FBS میزان قند خون ناشتا است و نشانگر خوبی برای بررسی قند بیمار در همان زمان است. اما در مواردی، پزشک بررسی قند خون در بازه زمانی طولانی‌تری را صلاح می‌داند. برای این مورد از تست HbA1c استفاده می‌شود.
آزمایش HBA1C چیست؟
تست HbA1c، روشی برای اندازه‌گیری میزان هموگلوبین گلیکوزیله (A1c) است. هموگلوبین، پروتئین درون گلبول‌های قرمز است که وظیفه جابجایی اکسیژن درون خون را به عهده دارد. هنگامی که این پروتئین با قند خون ترکیب شود، هموگلوبین گلیکوزیله تشکیل می‌شود و به این ترتیب قند می‌تواند به تمام نقاط بدن برسد. از آنجا که طول عمر گلبول‌های قرمز در خون، 110 تا 120 روز است، اندازه‌گیری میزان هموگلوبین گلیکوزیله، وضعیت قند خون بیمار در 2 تا 3 (و بعضاً 4) ماه گذشته را نشان می‌دهد.
سطح مطلوب HBA1C چقدر است؟
نگه‌داشتن سطح هموگلوبین A1C به میزان 7 درصد یا کمتر از آن، سلامت کل بدن شما را بهبود می‌بخشد و از بروز دیگر عوارض دیابت از جمله ریزش مو جلوگیری می‌کند.
بیمارانی که می‌خواهند قند خون خود را بهتر کنترل کنند، باید سطح هموگلوبین A1c خود را در سطح کمتر از 6.5 درصد نگه دارند تا عروق خونی کوچک و بزرگ آسیب کمتری را متحمل شوند.
شما باید متناسب با بیماریتان و با مشورت گرفتن از پزشک، هدف واقعی و مناسب درمانی خود را تعیین کنید. به عنوان مثال اگر با عدم آگاهی از افت قند خون مواجه هستید، هموگلوبین A1c زیر 6.5 درصد، خطر افت قند خون را در بدن شما افزایش می‌دهد و آن را به مرحله خطرناکی می‌رساند. پس باید بدانید که این سطح برای شما ایمن نیست.
بیمارانی که در تلاش‌اند تا بدون افت مکرر قند، قند خون خود را در گستره هدف حفظ کنند، بهتر است سطح هموگلوبین A1c خود را نه در سطح 6.5 درصد بلکه در سطح 7 درصد حفظ کنند.
به یاد داشته باشید که بهبود سطح قند خون و هموگلوبین A1c فقط به معنای اصلاح قند خون بالا نیست، بلکه به معنی استفاده از روش‌های پیشگیرانه مانند استفاده از ترکیب دوزهای مختلف دارویی، کاهش مصرف غذاهای فرآوری‌شده در رژیم غذایی، ورزش بیشتر و افزایش مصرف غذاهای کامل در رژیم غذایی است.
2) درمان‌های بدون نسخه
درمان‌های بدون نسخه همان‌طور که از اسم‌شان مشخص است، بدون نسخه پزشک در دسترس هستند، اما از آنجا که شرایط برای بیماران دیابتی حساس‌تر از افراد دیگر است، حتی برای مصرف مکمل‌ها بهتر است نظر پزشک معالج پرسیده شود.
مکمل‌های ویتامین
مصرف مکمل بیوتین یا ویتامین B کمپلکس به رشد مو کمک می‌کند، مگر در مواقعی که علت اصلی ریزش موی شما قند خون بالا، کم‌خونی یا بیماری خودایمنی دیگری مانند آلوپسی یا کم‌کاری تیروئید باشد. قبل از اینکه هزینه زیادی صرف مکمل‌ها و خوددرمانی برای ریزش مو کنید، حتماً علت‌های زمینه‌ای را بررسی کنید.
درمان‌های موضعی
اگر مبتلا به دیابت هستید، می‌توانید برای کاهش ریزش مویتان از ماینوکسیدیل استفاده کنید. آئروسل موضعی ماینوکسیدیل یک داروی گشادکننده عروق است که به شکل فوم و کف یا مایع عرضه می‌شود. این دارو که شکل خوراکی آن برای درمان فشار خون بالا استفاده می‌شود، روزانه دو بار به‌طور مستقیم روی پوست سر مالیده می‌شود و برای برخی از بیماران نتایج بسیار خوبی به همراه دارد.
اگر می‌خواهید رشد مویتان ادامه داشته باشد، باید مرتباً از این دارو استفاده کنید. اگر این دارو برای شما مفید نبود، ممکن است علت ریزش موی شما مربوط به مسئله دیگری مانند یک بیماری خودایمنی باشد. به همین دلیل است که قبل از انجام هرگونه درمان، مشورت با یک متخصص پوست بسیار مهم است.
توجه: قطع مصرف ماینوکسیدیل، موجب ریزش مو خواهد شد و این ریزش بعضاً شدیدتر از پیش از شروع درمان با ماینوکسیدیل است. استموکسیدین داروی موضعی دیگری است که این ریزشِ پس از قطع درمان را موجب نمی‌شود. در مورد استفاده از این ترکیبات حتماً از متخصص پوست و مو بپرسید و ابتلای خود به دیابت را حتماً به او بگویید.
دوری از موارد آسیب‌زننده به مو
موهایتان را سفت و محکم نبافید و تا جای ممکن، از صاف‌کننده‌های شیمیایی هم استفاده نکنید تا فولیکول‌های مو قوی و سالم بمانند. همچنین اگر موهایتان را رنگ می‌کنید، از آرایشگرتان بخواهید تا از مواد کاملاً طبیعی و ارگانیک استفاده کند تا آسیب کمتری به موهای شما برسد. به‌طور کلی دکلره کردن، رطوبت و سلامتی موهای شما را می‌گیرد و در نتیجه عاملی برای بیشتر شدن ریزش موها خواهد بود.
3) گزینه‌های درمانی تهاجمی
اگر تصمیم به استفاده از این روش‌ها دارید، حتماً به مراکز تخصصی که این درمان‌ها توسط پزشک متخصص پوست و مو انجام می‌شود مراجعه کنید و ابتلای خود به دیابت را به پزشک اطلاع دهید.
- تزریق داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی: تزریق کورتیکواستروئیدها توسط یک متخصص پوست متبحر می‌تواند به کاهش حملات خودایمنی و توقف ریزش موی شما کمک کند. اما باز هم در نظر داشته باشید که این روش تنها در صورتی کمک‌کننده است که علت ریزش موی شما مربوط به حمله سیستم ایمنی بدن به سلول‌های پوست سرتان باشد.
- فیناستراید (فقط برای آقایان): داروی فیناستراید برای درمان دو مشکل بزرگ شدن پروستات (هیپرپلازی پروستات) و ریزش مو با الگوی مردانه استفاده می‌شود و زنان نباید آن را مصرف کنند. فیناستراید با جلوگیری از تولید هورمون مردانه، هیپرپلازی پروستات را درمان می‌کند. این دارو همچنین با جلوگیری از تولید یک هورمون مردانه در پوست سر که عامل توقف رشد مو در مردان است، ریزش مو با الگوی مردانه را درمان می‌کند. این دارو به شکل قرص است و دو بار در روز مصرف می‌شود.
- کاشت مو یا پیوند فولیکول مو: اگرچه این روش درمانی راهکاری دائمی و ایده‌آل به نظر می‌رسد، اما بسیار گران بوده و برای تعداد محدودی از بیماران قابل انجام و اثربخش است. پیوند مو یا پیوند فولیکول مو درمانی همیشگی نیست. از آنجا که رگ‌های خونی ممکن است در اثر سطح بالای قند خون آسیب ببینند، این عروق آسیب‌دیده نمی‌توانند فولیکول‌های پیوندی را حمایت کنند که این موضوع منجر به عدم موفقیت پیوند می‌شود. به عبارت دیگر توصیه می‌کنیم که این روش را امتحان نکنید، مگر اینکه از عدم ابتلا به کم‌کاری تیروئید یا آلوپسی مطمئن باشید. ضمناً هنگامی این روش را انجام دهید که قند خون شما سطح قابل قبولی دارد و دیابت خود را از طریق ورزش و تغذیه، کنترل و مدیریت می‌کنید.
سخن پایانی
ریزش مو برای همه یک مسئله ناراحت‌کننده است، اما اگر مبتلا به دیابت باشید، تلاش برای حفظ موها اهمیت بیشتری پیدا می‌کند و مسئولیت‌پذیری بیشتری نیز می‌طلبد. کنترل و مدیریت سطح قند خون کار راحتی نیست؛ اما اگر موهایی ضخیم و پرپشت را روی سرتان تصور کنید، انگیزه لازم را پیدا خواهید کرد تا برای زندگی سالم و کنترل قند خون خود، تغییراتی ضروری در سبک زندگی‌تان اعمال کنید.
کنترل قند خون، دوری از استرس‌های فیزیکی و روانی، کنترل تعادل هورمونی و استفاده منظم از داروها، می‌تواند روند ریزش مو در اثر دیابت را آهسته کند و در مواردی حتی آن را متوقف نماید. در برخی افراد نیز احتمال رویش مجدد مو وجود دارد.
هرچه زودتر قند خون خود را کنترل کنید، موهای سالم‌تر و پرپشت‌تری خواهید داشت.
